Ortoreksja, diagnoza, leczenie

Ortoreksja to zaburzenie odżywiania, które polega na obsesyjnym dążeniu do spożywania jedynie zdrowej żywności. Osoby dotknięte ortoreksją zaczynają unikać wszystkich produktów uważanych przez nich za niezdrowe, co prowadzi do niebezpiecznych ograniczeń w diecie i w konsekwencji do problemów zdrowotnych. W niniejszym artykule przyjrzymy się zagadnieniu ortoreksji, jej diagnozie oraz leczeniu.

Przyczyny ortoreksji

Przyczyny ortoreksji są złożone i nie do końca zrozumiałe. Często mają podłoże psychologiczne i wynikają z chęci osiągnięcia doskonałości, kontrolowania własnego ciała i zdrowia oraz społecznego uznania. Wpływ na rozwój ortoreksji mogą mieć również uwarunkowania genetyczne, czynniki środowiskowe, takie jak presja otoczenia czy wpływ mediów promujących zdrowy styl życia. Ważne jest, aby zwrócić uwagę na pierwsze objawy zaburzenia, aby móc szybko zareagować i rozpocząć leczenie.

Poniżej przedstawiamy szczegółowo kilka potencjalnych przyczyn tego zaburzenia:

• Kultura i media społecznościowe: Obecnie panuje presja społeczna i medialna, by być zdrowym, pięknym i wysportowanym. Często jesteśmy bombardowani informacjami na temat tego, co powinniśmy jeść i czego unikać, co może prowadzić do przesady w kontrolowaniu diety.
• Zaburzenia lękowe i obsesyjno-kompulsywne: Ortoreksja często występuje u osób z zaburzeniami lękowymi, depresją i obsesyjno-kompulsywnymi. Kontrolowanie diety może stać się sposobem na radzenie sobie z trudnymi emocjami i lękami.
• Trauma: Ludzie, którzy przeżyli traumę, mogą mieć poczucie braku kontroli nad swoim życiem. Kontrolowanie diety może stać się sposobem na odzyskanie poczucia kontroli.
• Przesadne nastawienie do zdrowia: Osoby z ortoreksją często mają przesadnie pozytywne nastawienie do zdrowia i diety, co prowadzi do obsesyjnej kontroli nad tym, co jedzą.
• Wpływ otoczenia: Osoby z ortoreksją często są otoczone ludźmi, którzy podzielają ich przekonania i zachęcają do kontrolowania diety. Może to prowadzić do eskalacji problemu i utrwalenia zachowań ortorektycznych.
• Wykluczanie z diety: Czasami osoby z ortoreksją wykluczają z diety niektóre grupy pokarmów, takie jak mięso, nabiał czy gluten. To może prowadzić do braku równowagi w diecie i niedoborów pokarmowych, co z kolei może wpłynąć negatywnie na zdrowie i samopoczucie.
• Przyczyny genetyczne: Istnieją badania sugerujące, że niektóre osoby mogą mieć genetyczną predyspozycję do ortoreksji.
• Złe doświadczenia z jedzeniem: Osoby, które miały w przeszłości złe doświadczenia z jedzeniem, na przykład z nadwagą lub nietolerancją pokarmową, mogą rozwijać ortoreksję jako sposób na kontrolowanie swojego ciała i zdrowia.
• Presja środowiska: Często osoby z ortoreksją pochodzą z rodzin lub środowisk, w których panuje kult zdrowego stylu życia i kontroli diety.
• Stres i presja: Stres i presja, zarówno zewnętrzna jak i wewnętrzna, mogą prowadzić do rozwoju ortoreksji jako sposobu na radzenie sobie z emocjami i lękiem.
• Niskie poczucie własnej wartości: Niektóre osoby z ortoreksją mają niskie poczucie własnej wartości i kontrolowanie diety jest dla nich sposobem na poprawienie poczucia własnej wartości i pewności siebie.

Warto zaznaczyć, że ortoreksja jest złożonym zaburzeniem i nie zawsze można jednoznacznie określić jego przyczyny. Ważne jest, aby uzyskać profesjonalną pomoc i wsparcie, jeśli podejrzewasz, że cierpisz na ortoreksję lub inne zaburzenia odżywiania.

Objawy ortoreksji

Ortoreksja ma wiele objawów, które różnią się w zależności od osoby i stadium zaburzenia. Często występujące objawy to: obsesja na punkcie zdrowej żywności, unikanie produktów uważanych za niezdrowe, izolowanie się od innych z powodu diety, poczucie winy po spożyciu „niezdrowej” żywności oraz znaczne ograniczenie spożywanych składników odżywczych. Warto zwrócić uwagę na te objawy, ponieważ mogą one prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak niedożywienie, zaburzenia hormonalne czy osłabienie odporności.

Poniżej przedstawiamy szczegółowo kilka objawów, które mogą wskazywać na ortoreksję:

• Obsesyjne myślenie o jedzeniu: Osoby z ortoreksją myślą o jedzeniu i diecie przez większość czasu, a jedzenie kontroluje ich życie.
• Wykluczanie z diety coraz większej liczby pokarmów: Osoby z ortoreksją często wykluczają z diety coraz większą liczbę pokarmów, które uważają za „niezdrowe”, nawet jeśli są one istotne dla zdrowia.
• Obsesyjna kontrola nad jedzeniem: Osoby z ortoreksją kontrolują kalorie, składniki odżywcze i jakość jedzenia, a także planują posiłki z dużym wyprzedzeniem.
• Utrata zainteresowania innymi aktywnościami: Osoby z ortoreksją często rezygnują z innych aktywności na rzecz przygotowywania, planowania i jedzenia zdrowej żywności.
• Obawy związane z jedzeniem w miejscach publicznych: Osoby z ortoreksją mogą unikać jedzenia w miejscach publicznych, ponieważ nie mają kontroli nad składem i jakością jedzenia.
• Ciągłe myślenie o kaloriach i diecie: Osoby z ortoreksją często liczą kalorie i składniki odżywcze, a także ważą jedzenie.
• Nadmierne ćwiczenia fizyczne: Osoby z ortoreksją często podejmują nadmierne ćwiczenia fizyczne, aby spalić kalorie lub zrekompensować jedzenie.
• Utrata wagi i niedobory pokarmowe: Osoby z ortoreksją mogą utracić na wadze i doświadczać niedoborów pokarmowych, ponieważ wykluczają z diety wiele grup pokarmów.

Diagnoza ortoreksji

Diagnoza ortoreksji opiera się na wywiadzie z pacjentem oraz obserwacji zachowań żywieniowych. Lekarz czy psycholog może zadawać pytania dotyczące nawyków żywieniowych, uczuć związanych z jedzeniem, stosunku do własnego ciała i zdrowia, a także wpływu diety na życie społeczne i zawodowe pacjenta. Diagnozę może ułatwić prowadzenie dziennika żywieniowego oraz współpraca z lekarzem rodzinnym czy dietetykiem.

Leczenie ortoreksji

Leczenie ortoreksji jest złożonym procesem, który wymaga wsparcia interdyscyplinarnego zespołu specjalistów, takich jak psycholog, psychiatra, psychoterapeuta, dietetyk oraz lekarz rodzinnego. Terapia powinna być indywidualnie dostosowana do potrzeb pacjenta i obejmować zarówno aspekty psychiczne, jak i żywieniowe.

Psychoterapia w leczeniu ortoreksji

Psychoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu ortoreksji, ponieważ pomaga pacjentowi zrozumieć przyczyny zaburzenia i nauczyć się radzić sobie z obsesją na punkcie zdrowej żywności. Często stosowane metody terapeutyczne obejmują:

• Psychoanaliza: Psychoanaliza, opracowana przez Sigmunda Freuda, koncentruje się na badaniu nieświadomych procesów psychicznych, które mogą wpływać na zachowania żywieniowe. Terapia ta może pomóc pacjentom w zrozumieniu, jak przeszłe doświadczenia i emocje wpływają na ich obecne wybory żywieniowe, co może przyczynić się do zdrowego odżywiania i dobrego samopoczucia.
• Terapia psychodynamiczna: Terapia psychodynamiczna jest oparta na założeniach psychoanalizy, lecz jest mniej intensywna i długotrwała. Ta metoda terapii pomaga pacjentom w analizie nieświadomych konfliktów i wzorców zachowań, które mogą prowadzić do zaburzeń odżywiania, takich jak ortoreksja.
• Terapia Gestalt: Terapia Gestalt koncentruje się na zintegrowaniu myśli, uczuć i działań pacjenta, aby poprawić samoświadomość i zdolność do radzenia sobie z problemami. W terapii Gestalt pacjent uczy się uważności i podejścia holistycznego do zdrowia, co może być pomocne w leczeniu ortoreksji.
• Terapia egzystencjalna: Terapia egzystencjalna skupia się na poszukiwaniu sensu życia i radzeniu sobie z lękiem przed nieznanym. Ta metoda może pomóc pacjentom z ortoreksją w zrozumieniu, jak ich przekonania dotyczące zdrowia i jedzenia wpływają na ich życie oraz jak radzić sobie z egzystencjalnymi lękami związanymi z chorobą.
• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Ta metoda koncentruje się na zmianie negatywnych przekonań i zachowań związanych z jedzeniem, aby pacjent mógł rozwijać zdrowsze nawyki żywieniowe. CBT pomaga także w identyfikacji i zmianie dysfunkcyjnych schematów myślenia oraz wzmacnianiu umiejętności radzenia sobie ze stresem.
• Terapia interpersonalna (IPT): IPT skupia się na poprawie relacji z innymi ludźmi i radzeniu sobie z sytuacjami społecznymi, które mogą prowadzić do zaburzeń odżywiania. Terapia ta pomaga pacjentom w zrozumieniu, jak ich relacje z innymi wpływają na ich zachowania żywieniowe i zdrowie psychiczne.
• Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (SFBT): Ta krótkoterminowa forma terapii pomaga pacjentom skupić się na osiągnięciu konkretnych celów, które przyczynią się do zdrowego odżywiania i dobrego samopoczucia. SFBT uczy pacjentów, jak wykorzystać swoje zasoby i umiejętności, aby radzić sobie z trudnymi sytuacjami i wyznaczać sobie realistyczne cele.
• Terapia rodzinna: Terapia rodzinna może być pomocna w przypadkach, gdy zaburzenia odżywiania wpływają na relacje rodzinne. Ta metoda pozwala na zrozumienie dynamiki rodzinnej, która może przyczyniać się do zaburzeń odżywiania i wspiera całą rodzinę w procesie zdrowienia pacjenta.

Wybór odpowiedniej metody terapeutycznej zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta, jego sytuacji życiowej oraz preferencji. Współpraca z doświadczonym terapeutą jest kluczowa dla sukcesu leczenia ortoreksji.

Wsparcie żywieniowe w leczeniu ortoreksji

Wsparcie żywieniowe jest niezbędne w leczeniu ortoreksji, ponieważ pomaga pacjentowi w przywróceniu zrównoważonej diety, która dostarcza wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Dietetyk może pomóc pacjentowi w opracowaniu planu żywieniowego, uwzględniającego jego potrzeby kaloryczne i odżywcze, a także w nauce umiejętności planowania posiłków i przygotowywania zdrowych, różnorodnych potraw.

Podsumowanie

Ortoreksja jest poważnym zaburzeniem odżywiania, które wymaga kompleksowego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego. Kluczowe jest zwrócenie uwagi na pierwsze objawy zaburzenia, takie jak obsesja na punkcie zdrowej żywności czy unikanie produktów uważanych za niezdrowe, oraz szybkie rozpoczęcie leczenia. Wsparcie interdyscyplinarnego zespołu specjalistów, takich jak psycholog, psychiatra, dietetyk oraz lekarz rodzinnego, jest niezbędne w leczeniu ortoreksji i przywróceniu zdrowego stosunku do jedzenia.